Czym różni się spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, najem z dojściem do własności i odrębna własność? Każde z powyższych praw szczegółowo określa i reguluje konkretna ustawa. Choć brzmią podobnie oznaczają zupełnie inne możliwości, prawa i obowiązki.
To co je łączy to przedmiot, którego dotyczą, czyli mieszkania. Program Mieszkania Lokatorskie to inicjatywa oparta na działaniach spółdzielni, które proponują przyszłym najemcom lub lokatorom możliwość pozyskania mieszkania w jednej z tych form.
Odrębna własność
Jest ona najprostszą do wyjaśnienia i najszerszą w rozumieniu litery prawa formą posiadania mieszkania. Oznacza, że dany lokal stanowi przedmiot własności konkretnej osoby, odrębny od gruntu i całego budynku. Jednakże ze względu na to, iż nie może on istnieć samodzielnie, ponieważ stanowi część większej całości, wiążą się z nim prawa do współposiadania części budynku i/lub gruntu pod budynkiem. Prawo to pozwala osobie, która je posiada na pełne dysponowanie lokalem w zakresie jego użytkowania, wynajmu, sprzedaży, dziedziczenia, obciążenia i zarządzania nim. Odrębną własność lokalu regulują przepisy Ustawy o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 1048).
Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu
Właścicielem rzeczonego mieszkania jest spółdzielnia, a lokator jest jej członkiem. Taki układ zobowiązuje spółdzielnie do oddania w użytkowanie konkretnego mieszkania określonej osobie, na rzecz której ustanowione zostaje prawo do lokalu na mocy podpisanej umowy. Natomiast osoba ta zobowiązuje się wnieść wkład mieszkaniowy oraz uiszczać opłaty określone w ustawie i statucie spółdzielni.
Czasami spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu określane jest mianem prawa do cudzej własności, ponieważ prawo to bardziej przypomina najem niż formę własności. Uprawnia osobę, która je posiada do dysponowania/użytkowania mieszkaniem, ale nie zezwala na jego zbycie lub dziedziczenie. Jedynie w przypadku, gdy prawo lokatorskie przysługuje obojgu małżonkom, a jedno z nich umrze prawo do lokalu, zostanie przeniesione na żyjącego współmałżonka. W przypadku, jeśli prawo do lokalu przysługuje jedynie jednej osobie, po jej śmierci, rodzina może ubiegać się o ustanowienie prawa na rzecz innej osoby, ale nie odbywa się to automatycznie.
Znacząca różnica lokatorskiego prawa do lokalu dotyczy wkładu mieszkaniowego, ponieważ w tym przypadku w odróżnieniu od odrębnej własności, przyszły lokator wnosi wkład, odpowiadający kosztom budowy danego lokalu co zwykle oznacza kwotę około 30% wartości mieszkania, a nie 100%.
Artykuł 15 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, mówi, że w przypadku śmierci osoby zamieszkującej mieszkanie lokatorskie, o prawa do lokalu mogą ubiegać się jego bliscy. Poza tym pomimo tego, iż samo mieszkanie nie podlega dziedziczeniu, to zwaloryzowany wkład mieszkaniowy już tak. Co to oznacza? Zakładając, że wartość mieszkania w momencie oddania go do użytkowania, wynosiła 100 000 zł, a w chwili śmierci lokatora, spłacone było 95 000 zł, należy bardzo mocno podkreślić, że te pieniądze nie przepadają. Po śmierci lokatora bowiem mieszkanie podlega wycenie rynkowej i sprzedaży. Powiedzmy, że zostaje ono wycenione i sprzedane za 400 000 zł, oznacza to, że spadkobierca po zmarłym lokatorze, otrzyma kwotę 400 000 zł pomniejszoną o 5 000 zł, które pozostały jeszcze do spłaty, czyli spółdzielnia zwróci spadkobiercy kwotę 395 000 zł.
Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu regulują przepisy Ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1208).
Czy można podnajmować lub użyczać lokal na prawach spółdzielczego, lokatorskiego prawa do lokalu?
Oczywiście tak. Jeśli z jakichś powodów najemca nie może lub nie chce zamieszkiwać w danym mieszkaniu, może go podnająć z zaznaczeniem, że nowy lokator nie zmieni sposobu korzystania z niego. Natomiast w każdej chwili na wniosek lokatora, po spłacie wkładu mieszkaniowego, można mieszkanie lokatorskie przekształcić w odrębną własność.
Najem z dojściem do własności
Jest to połączenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu z możliwością stopniowego wykupu mieszkania. W tym przypadku można powiedzieć, że najemca kupuje mieszkanie na spółkę ze spółdzielnią i dopóki nie spłaci jego wartości spółdzielni, pozostaje jedynie najemcą. Potem obejmie funkcję jedynego właściciela. Różnica między tą formą własnością, a lokatorskim prawem do lokalu jest takie, że w przypadku śmierci najemcy przed wykupem mieszkania osoby, które z nim mieszkały do chwili śmierci dziedziczą umowę, czyli spłacają dalej mieszkanie, aż do momentu zamiany go we własność.
Program Mieszkania Lokatorskie tworzony jest przy współpracy różnych spółdzielni w całej Polsce. Każda z nich na podstawie ustawy o spółdzielniach i indywidualnych statutów, określa formy własności jakie może zaproponować przyszłym lokatorom i najemcom. Jeśli chcesz wiedzieć więcej zachęcamy do zapoznania się z informacjami na stronie mieszkanialokatorskie.pl, a w razie pytań do kontaktu pod numerem telefonu 518 992 240 lub adresem biuro@mieszkanialokatorskie.pl.